|
Խնդիր: Երկու թվերի `գումարը հավասար է 12-ի, իսկ տարբերությունը՝ 2-ի: Գտեք այդ թվերը: Առաջին թիվը նշանակենք x տառով, իսկ երկրորդը՝ y տառով: Ըստ խնդրի պայմանի թվերի գումարը հավասար է 12-ի, այսինքն՝x + y = 12:Քանի որ թվերի տարբերությունը հավասար է 2-ի, ապա՝x - y = 2:Մենք կազմեցինք երկու հավասարում՝ երկու փոփոխականով: Խնդրի հարցին պատասխանելու համար պետք է գտնել փոփոխականների այնպիսի արժեքներ, որոնք ճշմարիտ հավասարություն են դարձնում x + y = 12 և x – y = 2 հավասարումներից յուրաքանչյուրը, այսինքն գտնել այդ հավասարումների ընդհանուր լուծումը: Այդպիսի դեպքերում ասում են, որ պահանջվում է լուծել հավասարումների համակարգը: Հավասարումների համակարգը ընդունված է գրառել մեծ փակագծերի միջոցով: Հավասարումների այդ համակարգը կարելի է գրել այսպես.Փոփոխականների x = 7, y = 5 արժեքների զույգը համակարգի յուրաքանչյուր հավասարման համար լուծում է, քանի որ 7 + 5 = 12 և 7 – 5 = 2 երկու հավասարումն էլ ճշմարիտ են: Այդպիսի զույգը անվանում են համակարգի լուծում: Սահմանում: Երկու փոփոխականով հավասարումների համակարգի լուծում կոչվում է փոփոխականների արժեքների այն զույգը, որը համակարգի յուրաքանչյուր հավասարում վերածում է ճշմարիտ հավասարության: Լուծել հավասարումների համակարգը՝ նշանակում է գտնել նրա լուծումները կամ ապացուցել, որ լուծումներ չկան: Երկու փոփոխականով գծային հավասարումների համակարգը լուծելու համար կարելի է օգտագործել հավասարումների գրաֆիկները: Դիցուք պահանջվում է լուծել հավասարումների հետևյալ համակարգը՝{ | 2x + 3y = 5, | 3x – y = -9: | Կոորդինատային հարթության մեջ կառուցենք համակարգի հավասարումների գրաֆիկները: Առաջին հավասարման գրաֆիկը AB ուղիղն է, իսկ երկրորդ հավասարմանը՝ CD ուղիղը:
AB ուղղի ցանկացած կետի կոորդինատներ 2x + 3y = 5 հավասարման լուծում են, իսկ CD ուղղի ցանկացած կետի կոորդինատներ լուծում են 3x – y = -9 հավասարման համար: Ուղիղների հատման կետի կոորդինատները բավարարում են ինչպես առաջին հավասարմանը, այնպես էլ՝ երկրորդ, այսինքն համակարգի լուծում են: Գրաֆիկները հատվում են k(-2; 3) կետում: Նշանակում է համակարգն ունի միակ լուծում՝ x = -2, y = 3: Հավասարումների համակարգի լուծման մեր կիրառած եղանակը կոչվում է գրաֆիկական: Նշենք, որ գրաֆիկական եղանակով սովորաբար հնարավոր է գտնել լոկ մոտավոր լուծումը: Դիտարկենք երկու փոփոխականներով երկու գծային հավասարումների համակարգեր, որոնցից յուրաքանչյուրի մեջ փոփոխականների գործակիցներից գոնե մեկը հավասար չէ զրոյի: Պարզենք, թե արդյո՞ք այդպիսի համակարգը միշտ լուծում ունի և եթե ունի՝ ապա քանիսը: Համակարգի հավասարումների գրաֆիկները ուղիղներ են: Եթե այդ ուղիղները հատվում են, ապա համակարգն ունի միակ լուծում, եթե ուղիղները զուգահեռ են, ապա համակարգը լուծում չունի, եթե ուղիղները համընկնում են, ապա կան անթիվ լուծումներ: Օրինակ 1: Պարզենք, թե քանի՞ լուծում ունի հավասարումների համակարգը. { | 11x + 10y = 120, | 6x + y = 18: | Դիտարկենք, թե ինչպիսին է տվյալ համակարգի հավասարումների գրաֆիկների փոխադարձ դիրքը: Դրա համար յուրաքանչյուր հավասարման մեջ y-ն արտահայտենք x-ի միջոցով, կստանանք՝{ | y = -1.1x + 12, | y = -6x + 18: | y = 1.1x + 12 և y = -6x + 18 հավասարումներով տրվում են գծային ֆունկցիաներ: Այդ ֆունկցիաների գրաֆիկներ հանդիսացող ուղիղների անկյունային գործակիցները տարբեր են: Նշանակում է, այդ ուղիղները հատվում են և համակարգն ունի միակ լուծում: Օրինակ 2: Քննարկենք, թե քանի՞ լուծում ունի հավասարումների համակարգը. { | 8x + 20y = 3, | 2x + 5y = 16: | Համակարգի յուրաքանչյուր հավասարման մեջ y-ն արտահայտենք x-ի միջոցով. { | y = -0.4x + 0.15, | y = -0.4x + 3.2: | y = -0.4x + 0.15 և y = -0.4x + 3.2 գծային ֆունկցիաների գրաֆիկներ հանդիսացող ուղիղները զուգահեռ են, քանի որ նրանց անկյունային գործակիցները նույնն են, իսկ y առանցքի հետ հատման կետերը՝ տարբեր: Այստեղից հետևում է, որ հավասարումների տվյալ համակարգը լուծում չունի: Օրինակ 3: Պարզենք, թե քանի՞ լուծում ունի հավասարումների համակարգը. { | 5x + 2y = -18, | 15x + 6y = -54: | Համակարգի յուրաքանչյուր հավասարման մեջ y-ն արտահայտելով x-ի միջոցով, կստանանք. { | y = -2.5x - 9, | y = -2.5x - 9: | Ակնհայտ է, որ հավասարումների գրաֆիկները համընկնում են: Դա նշանակում է, որ (x; y) ցանկացած թվազույգ, որտեղ x-ը կամայական թիվ է, իսկ y = -2.5x – 9, այդ հավասարման լուծում է: Համակարգն ունի անվերջ շատ լուծումներ:
|
|
|